چگونه دردهای ناشی از دیسک کمر(فتق)را درمان کنیم؟
دیسک کمر زمانی اتفاق می‌افتد که ناحیه ژل‌مانند وسط دیسک بر اثر پارگی دیواره محکم آن دچار آسیب میشود (چنبرک). ماده ژله‌ای موجب تورم عصب‌های نخاعی می‌گردد و حالتی شبیه به التهاب شیمیایی بروز میکند. التهاب و آماس عصب نخاعی که در اثر فشار دیسک کمر به وجود آمده درد و ناراحتی به همراه دارد. بیشتر فتق‌های کمر در ناحیه تحتانی ستون فقرات اتفاق می‌افتد، جایی‌که عصب‌های طناب نخاعی از مابین مهره کمر عبور می‌کنند و مجددا برای تشکیل عصب سیاتیک به یکدیگر وصل می‌گردند و به سمت پا کشیده می‌شوند.
دلایل
بیماری دیسک کمر ممکن است در اثر یک آسیب و بلند کردن غیر اصولی اجسام یا بروز همزمان هر دو حادثه اتفاق بیفتد. کهولت سن هم در ایجاد این عارضه نقش دارد. هر چه سن بالاتر می‌رود، آب دیسک‌های ستون فقرات تحلیل می‌رود و سفت تر می‌شوند. احتمال دارد سطح بیرونی دیواره رشته‌ای و محکم دیسک ضعیف شود و دیگر نتواند هسته ژل مانند در وسط آن را نگه دارد. ممکن است این ماده بر اثر پارگی دیواره دیسک به بیرون راه پیدا کند و بعد به عصب نخاعی فشار وارد آورده و نهایتا درد ایجاد کند. عوامل ژنتیکی، مصرف دخانیات، برخی فعالیت‌های شغلی و سرگرمی می‌توانند منجر به عارضه فتق دیسک شوند.
علائم دیسک کمر
علائم فتق دیسک تاحدزیادی به محل بروز عارضه و عکس العمل خود بیمار نسبت درد بستگی دارد. اگر بیماری به دیسک کمر دچار شود احتمالا چنین ناراحتی‌هایی به او دست خواهد داد:
- دردی که از ناحیه تحتانی کمر شروع میشود یک یا دو پا را درگیر میکند و بعضی‌مواقع تا ساق پا هم ادامه پیدا میکند (سیاتیک)
- احساس دردی که مانند شوک الکتریکی است و در سه حالت ایستادن، راه رفتن یا نشستن آزاردهنده است. ممکن است انجام کارهایی همچون خم شدن، بلند کردن اجسام، تاب خوردن، و نشستن طولانی مدت درد و ناراحتی را افزایش دهد، دراز کشیدن از پشت و خم کردن زانوها آرامش‌بخش‌ترین وضعیت است برای اینکه در این حالت فشار کمتری به دیسک وارد میشود.
- بعضی اوقات درد با بی‌حسی و مورمورشدن پا و نوک انگشتان همراه است. ممکن است بیمار به گرفتگی یا اسپاسم عضلانی در ناحیه کمر یا پا دچار شود.
- شاید بیمار به ضعف عضلانی پا یا عدم رفلکس مفصل قوزک پا دچار شود
- در موارد حاد ممکن است دچار از دست دادن تعادل شوید (به اصطلاح هنگام راه رفتن به‌یکباره زیر پایتان خالی میشود) یا کنترل روده یا مثانه را از دست بدهید.
اگر از ضعف شدید پا یا مشکل کنترل عملکرد مثانه یا روده رنج می‌برید می‌بایست بلافاصله درخواست کمک پزشکی کنید.
تشخیص
وقتی برای اولین بار به درد دچار شدید با پزشک خانواده مشورت کنید. پزشک معالج برای تشخیص علائم، آگاهی از آسیب یا بیماری‌های قبلی و عادت‌های غذایی که مسبب ایجاد ناراحتی شده‌اند یک چکاپ کامل از بیمار خواهد گرفت. سپس یک معاینه فیزیکی به منظور تشخیص منشاء درد و تستی هم در خصوص ضعف یا بی‌حسی عضلات انجام گرفته خواهد شد. پزشک ممکن است یک یا چند مورد آزمایش عکسبرداری را برای بیمار تجویز کند: عکسبرداری با اشعه ایکس، ام‌آرآی، میلوگرام، نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی). بعد از مشخص شدن نتایج آزمایش احتمالا جهت درمان اصلی بیمار به یک متخصص مغز و اعصاب، اورتوپدیست، یا جراح مغز و اعصاب معرفی خواهد شد.
روش‌های درمانی دیسک کمر
با توجه به موارد زیر شخص درمانگر یک روش درمانی خاص را برای بیماری فتق دیسک مهره‌ای تعیین خواهد کرد:
- سن، سلامت کلی و سوابق پزشکی بیمار
- میزان شدت بیماری
- نوع بیماری
- میزان مقاومت بیمار در برابر داروهای خاص، و روش‌های درمانی
- انتظارات بیمار طی دوره کمون
- نظرات و علایق بیمار
به طور کلی درمان احتیاطی اولین مرحله در راستای کنترل عارضه ریسک کمر تلقی میشود. این درمان شامل موارد زیر میشود:
استراحت
درصورتی‌که احساس درد مزمن شده است به احتمال بیمار ملزم به گرفتن چند روز مرخصی و کاهش فعالیت روزانه برای مدتی است. پس از چند روز بیمار باید به شرایط آمادگی مطلوب برسد. کار را با یک برنامه پیاده‌روی سبک شروع کنید و هر روز مسافت پیمایش را بیشتر کنید.
کنترل وزن
چاقی و اضافه وزن تعدادی از بیماران را از انجام فعالیت‌های بدنی روزمره و همچنین تمرینات مفید بازمی‌دارد. اجرای این فعالیت‌ها برای تقویت عضلات مرکزی ستون فقرات حائز اهمیت است. فردی که از عضلات ستون مهره‌ای نیرومندتری برخوردار باشد می‌تواند از فشار اضافی بر روی کمر بکاهد و در نتیجه احتمال بروز کمردرد را کاهش دهد. بنابراین یکی از راه‌های از بین بردن کمردرد کاهش وزن و افزایش فعالیت‌های بدنی است.
استفاده از کمربند طبی محافظ ستون مهره‌ای
بیماران می‌توانند با استفاده از یک بریس یا کمربند طبی محافظ ستون فقرات تا حد زیادی از جابجایی مهره کمر جلوگیری کنند و تاثیر این کمربندها از تمامی ارتوزهای مهره کمری بهتر است. این کمربندهای طبی وزن سبکی دارند و باز و بسته کردن آنها به‌آسانی صورت می‌گیرد و این ویژگی‌ها امکان معاینه منظم پوست و استحمام را میسر می‌سازد. این کمربندها برای درمان شکستگی و کمردردهای ستون فقراتی بسیار مناسب هستند.
مصرف دارو
با کمک داروها به شیوه‌های مختلفی می‌توان کمردرد را تحت کنترل داشت و این به میزان شدت درد بیمار هم بستگی دارد. تجویز برخی داروهای مسکن بدون‌نسخه مانند ایبوپروفن، تایلون و بعضی داروهای ضدالتهابی جدیدتر می‌تواند به رفع درد و ناراحتی کمک کند. حتما دستورالعمل مصرف دارو را رعایت کنید و در خوردن دارو زیاده‌روی نکنید.
لیزر درمانی
لیزر درمانی درواقع درمانی بدون درد و غیر تهاجمی محسوب میشود و در بسیاری از کلینیک‌های کلان شهرها انجام می‌گیرد. از این روش درمانی برای التیام عارضه‌هایی همچون کمردرد، گردن درد، تنیس البو یا بیماری آرنج تنیس بازان، درد مفاصل و غیره استفاده میشود.
ماساژ درمانی
بیش از 100 نوع ماساژ وجود دارد اما اگر به دیسک کمر دچار هستید ایدهالترین گزینه ماساژ درمانی عمیق بافت است، برای اینکه در این روش فشار بیشتری بر بافت عمیق عضلات اعمال میشود تا اسپاسم و تنش عضلانی که مانع از تحرک ماهیچه در ناحیه آسیب دیده شده برطرف شود.
التراسوندتراپی
دستگاه التراسوندتراپی به منظور تسکین کمردرد از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات استفاده میکند. اگرچه این روش درمانی به نظر پرتنش میآید اما در واقع درمانی بدوندرد است. تعدادی الکترود به پوست ناحیه آسیبدیده وصل میشود و این الکترودها یک جریان الکتریکی جزئی را به نقاط کلیدی در مسیر حرکت عصب ارسال می‌کنند.
شوک‌ویوتراپی
شوک‌ویوتراپی یک روش درمانی جدید و غیر تهاجمی تلقی میشود و صرفا از امواج فشاری تحت کنترل که سریعتر از سرعت صوت حرکت می‌کنند برای درمان عارضه‌های عضلات ستون مهره‌ای به کار گرفته میشود.
طب سوزنی
روش‌های درمانی جایگزین و تکمیلی مانند طب سوزنی، تکنیک مشابه با طب‌سوزنی (به جای سوزن از فشار انگشت‌ها استفاده میشود) و ماساژ می‌توانند به تسکین درد ناشی از فتق یا دیسک کمر کمک کنند.
حرکات ورزشی
حرکت کششی بر روی صندلی
این حرکت از این جهت ایده‌ال است چون بر روی صندلی اجرا میشود و مناسب بیمارانی است که خیلی نمی‌توانند تحرک داشته باشند یا به سفتی مفرط عضلات همسترینگ دچار هستند. برای اجرای این حرکت کششی به نکات زیر توجه داشته باشید:
- بر روی یک صندلی بنشینید و یک پای را روی میز دیگری دراز کنید.
- یک پا را روی زمین و پای دیگر را روی صندلی استراحت دهید.
- کمر را کاملا صاف نگه دارید و به سمت پای صاف خود خم شوید.
- مادامی که کشش در ناحیه مجاور و بالای باسن احساس شد، به مدت 15 تا 30 ثانیه در همین وضعیت بمانید.
- تمرین را بر روی پای دیگر و حداقل 3 مرتبه بر روی هر پا تکرار کنید.
کشش همسترینگ با حوله
اگر مایلید حرکت کششی را در حالت درازکش اجرا کنید، شاید این حرکت گزینه مناسبی برایتان باشد. برای اجرای این حرکت به نکات زیر توجه کنید:
- روی زمین دراز بکشید و یک پا را دراز کنید.
- با بلند کردن پای مخالف همزمان عضلات شکم را هم منقبض کنید و پا را صاف نگه دارید.
- حوله یا کمربندی را به دور قسمت گودی کف پای بپیچید و از آن برای کشیدن پا به سمت بدن استفاده کنید.
- وقتی کشش در نقطه مورد نظر احساس شد، 15 تا 30 ثانیه در همین وضعیت بمانید.
- پا را عوض کنید و تمرین را حداقل 3 مرتبه بر روی هر پا تکرار کنید.
کشش همسترینگ کنار دیوار
از نظر برخی بیماران اجرای حرکت کششی همسترینگ با حوله کمی دشوار است چون بلند کردن پا بدون وجود تکیه‌گاه انرژی زیادی می‌طلبد. در این‌صورت می‌توانید از یک سطح ثابت و مستحکم مانند دیوار یا چهارچوب درب به عنوان تکیه‌گاه استفاده کنید. نحوه انجام حرکت بدین‌گونه است:
- روی زمین و مجاور دیوار یا چهارچوب درب دراز بکشید.
- یک پا را روی زمین دراز کنید و پای دیگر را با کمی خمیدگی از قسمت زانو مقابل دیوار قرار دهید.
- به طور همزمان پا را به‌آرامی صاف کنید و لگن را چسبیده به زمین حفظ کنید.
- تقریبا به مدت 15 تا 30 ثانیه پای تحت کشش را مقابل دیوار نگه دارید.
- تمرین را 2 تا 3 مرتبه بر روی هر پا تکرار کنید.
